Oefentherapie gericht op herstellen van de orale spieren
Myofunctionele therapie is een oefentherapie die gericht is op het herstellen van een verstoord evenwicht in het functioneren van de orale spieren. In het algemeen geldt dat afwijkende mondgewoonten een verstoring van het evenwicht tussen de oro-faciale spieren veroorzaken, wat weer kan leiden tot een afwijkende fysionomie en morfologie.
Afwijkende mondgewoonten waaronder mondademen, duimzuigen etc. in combinatie met een afwijkend slikpatroon kan bijvoorbeeld leiden tot een sterke protrusie van het bovenfront. De tong duwt de front-elementen naar voren en de lippen, die bij het mondademen niet gesloten zijn, geven geen tegendruk.
Het verkeerde gebruik van de spieren en het ontbreken van tegendruk leidt in dit geval tot een afwijkende vorm van de kaken en/of gebit. De functionele malocclusie is een feit. Als deze dan veranderd moet worden, ligt het voor de hand eerst de functie van de betrokken spieren te veranderen.
Een multidisiplinaire benadering is dan ook wenselijk voor een blijvend resultaat. Tandartsen en orthodontisten houden zich bezig met de vorm en morfologische afwijkingen van het gebit en logopedisten houden zich bezig met de functie van de oro-faciale spieren.
Logopedist speelt een belangrijke rol bij het herstellen van de spieren
Tandartsen en orthodontisten die zich veel bezighouden met de behandeling van kinderen zijn verantwoordelijk om de relatie tussen abnormale spierfuncties en afwijkende morfologie c.q. occlusie te herkennen en voorafgaande aan welke interventie dan ook eerst te zorgen voor een herstel van de juiste spierverhoudingen in het oro-faciale gebied.
Verwijzing naar een logopedist is dan geïndiceerd (zie richtlijn Mondzorg voor Jeugdigen van de NMT). De logopedist speelt een belangrijke rol bij het herstellen van een verstoord evenwicht in het functioneren van de spieren van het oro-faciale skelet. De logopedische behandeling heeft betrekking op de functionele aspecten van afwijkend mondgedrag (duim-, vinger-, speenzuigen, mondademen, verkeerd slikpatroon, afwijkende tongligging, tongpersen en verkeerde bijtgewoonten). Soms is hierdoor ook de spraak afwijkend.
De logopedist werkt daarbij met objectieve meetinstrumenten zoals de Force scale (lipsterktemeter), de Payne-techniek (visualiseren van het slikpatroon d.m.v. fluorescentietechniek) en de myoscanner (lip- tong- en kauwspiermetingen). Vroegtijdige onderkenning en behandeling van afwijkende mondgewoonten en afwijkende slikpatronen zijn van groot belang voor een stabiele occlusie.
OMFT op maat
Ben je werkzaam in de praktijk of instelling en je hebt regelmatig vragen over de OMFT therapie, bepaalde casussen die moeilijk zijn etc. dan is het mogelijk om OMFT op maat te regelen. In overleg kom ik een dagdeel naar jouw praktijk of instelling en gezamenlijk behandelen we een aantal patienten en evalueren we de casussen na. Dit kan ook op het gebied zijn van het opzetten van een multidisciplinaire samenwerking.
In zijn algemeenheid kunnen we zeggen dat afwijkend mondgedrag veel tandheelkundige, orthodontische en logopedische afwijkingen kan veroorzaken. Het gaat dan bijvoorbeeld om een afwijkend slikpatroon, mondademen, duim-, vinger-, en speenzuigen of nagelbijten. Het vroegtijdig herkennen en afleren van dit afwijkend gedrag kan veel ellende later besparen.
Afwijkende slikpatronen
Een afwijkende functie van de tong heeft grote gevolgen voor het vermalen van het voedsel, het vormen van een goede voedselbrok en het slikken. Afwijkend slikgedrag gaat meestal met tongpersen gepaard, naar voren of opzij. Dat heeft vrijwel altijd gevolgen voor de stand van de tanden of kiezen en de vorm van de kaak: op de plaats waar de tong naar buiten komt een open beet, de tanden raken elkaar niet:
- Bij lispelen wordt de tong geheel of gedeeltelijk tussen de voortanden geperst; hier vallen de voortanden vaak niet over elkaar heen.
- Bij slissen ontstaan de klanken aan de zijkant in de mond (bij de kleine kiezen); hier zien we vaak een zijdelingse open beet.
Dergelijke open beten kunnen met orthodontische behandeling gesloten worden en de tanden komen weer mooi in de rij te staan. Maar vaak (in 26 – 38 % van de gevallen) zien we na verloop van tijd weer een open beet ontstaan, omdat verzuimd is de oorzaak van de open beet, in dit geval een verkeerde tongpositie, weg te halen.
Duim-/ vinger-/ speenzuigen of nagelbijten
Het is algemeen bekend dat te vaak of te intensief duim- of vingerzuigen (ook bij volwassenen!) leidt tot een afwijkende stand van tanden en/of kaken. Dat geldt ook voor tong- en lipzuigen of een te lang of te intensief gesabbel op een speen. Bijtgewoonten (bijv. vinger-, nagel- of lipbijten, of klemmen, knarsen e.d.) kunnen schadelijke invloed hebben op het kaakgewricht, waardoor spieren overbelast worden. Andere spiergroepen in de mond zullen daar ook nadelige gevolgen van kunnen ondervinden.
Mondademen
De functie van de neus bestaat onder andere uit het bevochtigen, verwarmen en reinigen van de ingeademde lucht. Bij mondademen vervalt deze gunstige eigenschap. Het gevolg kan zijn terugkerende infecties in de keel, van amandelen of (frequent) terugkerende middenoorontstekingen. Vaak zien we bij mondademen dat de voortanden naar voren gaan staan, ten gevolge van het wegvallen van de druk van de lippen op de tanden. Tevens komt een smal verhemelte voor en in meer of mindere mate kwijlen.
Aanpak
Diverse afwijkingen kunnen een verstoring veroorzaken van het evenwicht tussen de mondspieren onderling (lippen, kauwspieren, tong en tongspieren). De vorm van de kaken (en de stand van de tanden en kiezen) zullen zich aan dit verkeerde evenwicht aanpassen. Met andere woorden: de (in dit geval verkeerde) functie van de spieren geeft een (in dit geval verkeerde) vorm van de kaken. Willen we dus de vorm van de kaken veranderen dan zullen we moeten beginnen met het veranderen van de functie van de betrokken spiergroepen. Dit heet myofunctionele therapie.